Khi nghe cái tên “làng chài” ai cũng nghĩ đó là 1 ngôi làng như bao ngôi làng khác, sống bằng nghề đánh bắt hải sản, nằm trên 1 đảo nhỏ. Nhưng khi tận mắt chứng kiến, mới vỡ lẽ, làng chài này được tạo nên từ những ngôi nhà liêu xiêu, kèo cột vào nhau dựng trên biển, có những căn dựa vào vách núi, có những căn nằm giữa biển…
Từ bao đời nay, tồn tại trong lòng di sản Vịnh Hạ Long là đời sống của các ngư dân làng chài Cửa Vạn. Khác với cuộc sống trên cạn, mọi hoạt động của người dân nơi đây gắn liền với sông nước.
Làng chài Cửa Vạn hiện là nơi sinh sống của 176 hộ,
với trên 750 nhân khẩu, hầu hết sống bằng nghề chài lưới.
Làng chài Cửa Vạn có nguồn gốc từ hai làng chài cổ là Giang Võng và Trúc Võng, cùng với các hòn đảo, trở thành một bộ phận cấu thành Vịnh Hạ Long, nay thuộc địa phận phường Hùng Thắng (TP Hạ Long). Làng chài Cửa Vạn hiện là nơi sinh sống của 176 hộ, với trên 750 nhân khẩu, hầu hết sống bằng nghề chài lưới. Cả làng chài được bao bọc bởi 1 khung cảnh thiên nhiên rộng lớn, bởi núi đá chập chùng, nước biển thăm thẳm và bầu trời trong xanh.
Trên mặt nước bồng bềnh, những chiếc thuyền nhà kết liền với nhau và nhà này sang nhà kia trên một chiếc cầu nhỏ bắc ngang. Chiếc thuyền vừa là nhà, vừa là phương tiện kiếm sống nay đây mai đó. Sáng ra Cửa Dứa, chiều về Cống Đông, mai đã ra tận Cát Bà, Ngọc Vừng, Cô Tô… Trời yên, biển lặng, dân chài neo thuyền, thả lưới, buông câu, bắt tôm cá. Biển động, sóng to thì vào hang, về đất liền cư trú đợi lúc bình yên. Rất nhiều du khách đều bị cuốn hút bởi vẻ đẹp riêng của làng chài. Những ngôi nhà thuyền nổi lênh cùng những chiếc bè thả cá, đan xen nhau, con người Cửa Vạn bình dị, chân chất mà mến khách vô cùng.
Nhiều đời nay, làng chài Cửa Vạn mù chữ. Mấy năm lại đây mới có lớp học. Trên diện tích 150m2 được neo đậu dưới chân núi Ngọc, trường học của làng chài vẻn vẹn chỉ có bốn phòng học và một vài phòng nhỏ dành cho giáo viên. Không tiện nghi, cũng không khang trang nhưng trường học lúc nào cũng nhộn nhịp những bước chân thoăn thoăn, những gương mặt hồ hởi tới trường.
Cả làng chài được bao bọc bởi 1 khung cảnh thiên nhiên rộng lớn,
bởi núi đá chập chùng, nước biển thăm thẳm và bầu trời trong xanh.
Trong những năm gần đây, làng chài Cửa Vạn là điểm đến hấp dẫn với du khách trong và ngoài nước bởi khung cảnh bình yên, hiền hoà nhưng thu hút trí tò mò của du khách nhất là Trung tâm văn hóa nổi – là mô hình Trung tâm văn hoá nổi đầu tiên dành cho cộng đồng ngư dân vạn chài được xây dựng tại Việt Nam nhằm bảo tồn, gìn giữ những giá trị văn hoá làng chài thông qua các sinh hoạt truyền thống cũng như hoạt động giao lưu giữa cộng đồng dân cư và du khách.
Trung tâm văn hoá nổi Cửa Vạn có diện tích 330 m2, sưu tầm và giới thiệu hàng trăm hiện vật khảo cổ, trong đó có những dụng cụ, phương tiện đánh bắt hải sản của người Việt cổ, nhiều hình ảnh, phim tư liệu, các ấn phẩm về văn hoá dân gian, đời sống của những cư dân làng chài sống trên Vịnh Hạ Long xưa và nay. Điều đáng ngạc nhiên, khi biết những hướng dẫn viên đang thuyết minh một cách chuyên nghiệp kia lại là con em làng Cửa Vạn chưa qua một trường lớp đào tạo chuyên nghiệp nào.
Chiếc thuyền vừa là nhà, vừa là phương tiện kiếm sống nay đây mai đó của ngư dân làng chài.
Có một loại hình du lịch mà rất nhiều du khách thích thú khi đến thăm làng Cửa Vạn là thú câu mực đêm. Đi theo đoàn thuyền trong làng ra khơi câu mực, tôi cảm nhận được vị mặn mòi của biển, dưới ánh trăng, cùng ngọn đèn loang loáng sáng, những thanh niên trong làng buông cần. Những chú mực thấy sáng rủ nhau lên, chỉ một loáng mực đã đầy thau. Sau khi câu mực, du khách nghỉ đêm tại các gia đình ngư dân làng chài, được nghe những câu hò biển, thưởng thức đặc sản từ biển do những người dân làng chài làm ra.
Con người Cửa Vạn bình dị, chân chất mà mến khách vô cùng.
Những đêm làng chài vào hội, hoặc có đám cưới, du khách còn được nghe dân chài hát ghẹo, hát chèo đường (một hình thức diễn xướng với nhiều làn điệu dân ca đặc hữu vùng Vịnh Hạ Long). Nhiều chuyên gia, du khách đến đây đã nói rằng đến Cửa Vạn là để tìm hiểu văn hóa của các ngư dân trong lòng di sản.
Cua Van - Lang chai trong long di san Vinh Ha Long
Khi nghe cai ten “lang chai” ai cung nghi do la 1 ngoi lang nhu bao ngoi lang khac, song bang nghe danh bat hai san, nam tren 1 dao nho. Nhung khi tan mat chung kien, moi vo le, lang chai nay duoc tao nen tu nhung ngoi nha lieu xieu, keo cot vao nhau dung tren bien, co nhung can dua vao vach nui, co nhung can nam giua bien…
Tu bao doi nay, ton tai trong long di san Vinh Ha Long la doi song cua cac ngu dan lang chai Cua Van. Khac voi cuoc song tren can, moi hoat dong cua nguoi dan noi day gan lien voi song nuoc.
Lang chai Cua Van hien la noi sinh song cua 176 ho,
voi tren 750 nhan khau, hau het song bang nghe chai luoi.
Lang chai Cua Van co nguon goc tu hai lang chai co la Giang Vong va Truc Vong, cung voi cac hon dao, tro thanh mot bo phan cau thanh Vinh Ha Long, nay thuoc dia phan phuong Hung Thang (TP Ha Long). Lang chai Cua Van hien la noi sinh song cua 176 ho, voi tren 750 nhan khau, hau het song bang nghe chai luoi. Ca lang chai duoc bao boc boi 1 khung canh thien nhien rong lon, boi nui da chap chung, nuoc bien tham tham va bau troi trong xanh.
Tren mat nuoc bong benh, nhung chiec thuyen nha ket lien voi nhau va nha nay sang nha kia tren mot chiec cau nho bac ngang. Chiec thuyen vua la nha, vua la phuong tien kiem song nay day mai do. Sang ra Cua Dua, chieu ve Cong Dong, mai da ra tan Cat Ba, Ngoc Vung, Co To… Troi yen, bien lang, dan chai neo thuyen, tha luoi, buong cau, bat tom ca. Bien dong, song to thi vao hang, ve dat lien cu tru doi luc binh yen. Rat nhieu du khach deu bi cuon hut boi ve dep rieng cua lang chai. Nhung ngoi nha thuyen noi lenh cung nhung chiec be tha ca, dan xen nhau, con nguoi Cua Van binh di, chan chat ma men khach vo cung.
Nhieu doi nay, lang chai Cua Van mu chu. May nam lai day moi co lop hoc. Tren dien tich 150m2 duoc neo dau duoi chan nui Ngoc, truong hoc cua lang chai ven ven chi co bon phong hoc va mot vai phong nho danh cho giao vien. Khong tien nghi, cung khong khang trang nhung truong hoc luc nao cung nhon nhip nhung buoc chan thoan thoan, nhung guong mat ho hoi toi truong.
Ca lang chai duoc bao boc boi 1 khung canh thien nhien rong lon,
boi nui da chap chung, nuoc bien tham tham va bau troi trong xanh.
Trong nhung nam gan day, lang chai Cua Van la diem den hap dan voi du khach trong va ngoai nuoc boi khung canh binh yen, hien hoa nhung thu hut tri to mo cua du khach nhat la Trung tam van hoa noi – la mo hinh Trung tam van hoa noi dau tien danh cho cong dong ngu dan van chai duoc xay dung tai Viet Nam nham bao ton, gin giu nhung gia tri van hoa lang chai thong qua cac sinh hoat truyen thong cung nhu hoat dong giao luu giua cong dong dan cu va du khach.
Trung tam van hoa noi Cua Van co dien tich 330 m2, suu tam va gioi thieu hang tram hien vat khao co, trong do co nhung dung cu, phuong tien danh bat hai san cua nguoi Viet co, nhieu hinh anh, phim tu lieu, cac an pham ve van hoa dan gian, doi song cua nhung cu dan lang chai song tren Vinh Ha Long xua va nay. Dieu dang ngac nhien, khi biet nhung huong dan vien dang thuyet minh mot cach chuyen nghiep kia lai la con em lang Cua Van chua qua mot truong lop dao tao chuyen nghiep nao.
Chiec thuyen vua la nha, vua la phuong tien kiem song nay day mai do cua ngu dan lang chai.
Co mot loai hinh du lich ma rat nhieu du khach thich thu khi den tham lang Cua Van la thu cau muc dem. Di theo doan thuyen trong lang ra khoi cau muc, toi cam nhan duoc vi man moi cua bien, duoi anh trang, cung ngon den loang loang sang, nhung thanh nien trong lang buong can. Nhung chu muc thay sang ru nhau len, chi mot loang muc da day thau. Sau khi cau muc, du khach nghi dem tai cac gia dinh ngu dan lang chai, duoc nghe nhung cau ho bien, thuong thuc dac san tu bien do nhung nguoi dan lang chai lam ra.
Con nguoi Cua Van binh di, chan chat ma men khach vo cung.
Nhung dem lang chai vao hoi, hoac co dam cuoi, du khach con duoc nghe dan chai hat gheo, hat cheo duong (mot hinh thuc dien xuong voi nhieu lan dieu dan ca dac huu vung Vinh Ha Long). Nhieu chuyen gia, du khach den day da noi rang den Cua Van la de tim hieu van hoa cua cac ngu dan trong long di san.
Cửa Vạn - Làng chài trong lòng di sản Vịnh Hạ Long
By Kinh Nghiệm Du Lịch
Khi nghe cái tên “làng chài” ai cũng nghĩ đó là 1 ngôi làng như bao ngôi làng khác, sống bằng nghề đánh bắt hải sản, nằm trên 1 đảo nhỏ. Nhưng khi tận mắt chứng kiến, mới vỡ lẽ, làng chài này được tạo nên từ những ngôi nhà liêu xiêu, kèo cột vào nhau dựng trên biển, có những căn dựa vào vách núi, có những căn nằm giữa biển…