12/3/2025
ẩm thực du lịch ,
10896
Vâng, rêu chứ không phải là riêu! Và rêu đủ món, từ rêu nướng, rêu nấu canh đến rêu xào, rêu hấp… Các món ăn từ rêu là đặc sản của người Thái và một số dân tộc Tây Bắc.
Thiếu nữ Thái đi lấy rêu ở suối Nậm Lay
Hồi bé tí, nhà tôi ở ngay cạnh dòng suối Nậm Lay, một con suối nhỏ, chảy róc rách chia thị xã Lai Châu làm hai phần. Muốn qua con suối ấy có thể đi cầu treo hoặc nếu muốn thì lội. Suối trong vắt, mát lạnh, lòng suối lổn nhổn đá cuội. Thỉnh thoảng, từng tốp chị em phụ nữ người Thái đeo giỏ tre bên hông, váy cuốn lên đến ngực. Họ đi ngược suối lấy rêu, mà tôi nghe nói là lấy về để… ăn.
Không như hình dung của mọi người về những thảm rêu ngắn ngủn mọc ở nơi ẩm ướt trên đất, trên tường nhà, rêu suối mà người Thái hay thích lấy về ăn là loại rêu mọc trên đá, ở các dòng suối nước trong và xiết. Ở đó rêu mọc dài và dày, các cô gái Thái từ bé xíu 10-12 tuổi đã có thể đeo giỏ đi nhặt rêu.
Cụ bà Lường Thị Kim, người Thái đã hơn 80 tuổi, hiện sống ở thành phố Điện Biên Phủ, cho hay từ 16-17 tuổi bà đã ra suối Nậm Lay gần nhà (bản Na Ca, xã Nay Lưa, Lai Châu) nhặt rêu. Chỉ nhặt chừng một giờ là được một giỏ đầy. Các cô các chị có thể đi lấy rêu theo nhóm, họ cứ đi ngược con suối, vừa đi vừa kiếm những khóm rêu mọc ra từ đá. Hôm nào kiếm được khóm rêu non là hôm đó “trúng mánh” vì có thể nấu được những món ngon nhất từ rêu. Nhặt đầy giỏ rêu, mỗi cô chọn một hòn đá phẳng, đổ rêu ra để đập, đập kỹ rồi cho rêu vào “sạ”, như rổ của người Kinh, xóc qua xóc lại dưới dòng suối trong veo cho sạ rêu rụng hết đất cát.
Món rêu nướng hoàn tất
Từ đám rêu non xanh ngắt đã được đập rửa sạch sẽ, các bà các chị khéo tay có thể nắm rêu lại từng nắm rồi cho vào kẹp tre nướng trên than hồng, hoặc túm rêu vào miếng lá chuối tươi, lá dong tươi vừa mới cắt ngoài vườn về nướng trên than hồng. Chị Trần Thị Hương, nhà báo hiện công tác tại báo Điện Biên Phủ, một năm nay không được ăn món rêu và khi nghe nhắc đến “món rêu” đã mơ màng đôi mắt. “Khi thanh tre kẹp rêu lật qua lật lại trên than hồng bắt đầu dậy mùi thì lúc đó món rêu có mùi như cá nướng nhưng vị thanh hơn nhiều. Rêu nướng ấy chấm với nước măng ngâm chua đã được đun cho cô lại, có vị ngon lạ lùng”- chị Hương thòm thèm kể.
Nướng rêu trên bếp than hồng
Là một người miền xuôi lên lập nghiệp ở Tây Bắc, chị Hương kể năm 2000 lần đầu tiên chị được bà con mời ăn món rêu. “Khi đó tôi đang làm giáo viên, đến vận động học sinh đi học được cha mẹ các em mời. Đầu tiên thấy món rêu xanh nhớt mình chỉ dám gắp một miếng nhỏ xíu cho vào miệng. Cảm nhận đầu tiên là thấy lạnh lạnh, trơn trơn, ghê ghê. Mình dừng lại để cảm nhận, thấy món rêu có mùi thơm hăng hăng của mắc khén, vị cay nồng của ớt, vị cay ấm của gừng. Khi nhai thấy rêu có vị bùi, ngọt. Quả là một món ăn lạ lùng” - chị Hương cho hay.
Rêu được đập kỹ...
Từ vài ba món ăn đơn giản chế biến từ rêu, giờ đây bà con đã có vô vàn cách chế biến để món rêu ngon hơn. Món rêu nướng, công thức là trộn rêu non với mắc khén, hành, ớt, cho vào lá chuối, lá dong tươi đem nướng, vừa thơm vừa lạ vị. Món rêu nấu canh, bà con sẽ cho thêm chút gừng. Tháng 11-12 gặt hái xong xuôi, lúc đó rêu ngon và nhiều nhất, bà con lấy rêu về phơi khô, rồi khi nào thèm có thể đem rêu khô ra kẹp vào kẹp tre nướng. Là món có tính hàn, rêu rất hợp với gia vị ấm như ớt, hành, gừng, mắc khén. Theo chị Nguyễn Thị Hằng - cán bộ Văn phòng Tỉnh ủy Điện Biên Phủ, một số gia đình luộc lươn, luộc cá, gỡ lấy thịt trộn với rêu và gia vị làm thành món nộm rêu. “Lúc ấy thì ngon lắm” - chị Hằng nhận xét.
...rửa sạch
Trong ký ức của bà Lường Thị Kim, chỉ có những dòng suối trong, nước chảy mạnh nhưng không sâu, lòng suối nhiều đá cuội như Nậm Lay, Nậm Mức… mới có rêu ngon, sạch và giòn. Công cuộc xây dựng lòng hồ thủy điện Sơn La đã khiến thị xã Lai Châu cũ nhỏ bé, nay được gọi là thị xã Mường Lay, nơi có ngôi nhà tuổi thơ của tôi, chìm dưới lòng hồ. Bà Kim bảo giờ thì bà con ở quê nhà cũng ít khi lấy được rêu vì nhiều người đi lấy cát, lấy đá xây dựng khiến nước suối đục ngầu và rêu không sạch nữa. Bà nhớ món rêu lắm nhưng cũng ít có dịp ăn.
Gói rêu vào lá dong - Ảnh: Đỗ Doãn Hoàng
Tôi cứ lẩn thẩn nghĩ rằng có khi nào món rêu xanh mướt, lạ lùng với các chị em váy cuốn lên đến ngực, giỏ đeo bên hông đi ngược suối trong ký ức ấy sẽ biến mất? Chắc tôi lẩn thẩn thôi, chắc chẳng bao giờ Tây Bắc mất đi món rêu. Vì nếu thế Tây Bắc sẽ mất đi một đặc sản lạ lùng là rêu suối, cũng như “đặc sản” múa xòe, bánh chưng gù, khẩu tan (gạo nếp) rất ngon và đẹp ở vùng đất đầy huyền thoại này.
Hãy chia sẻ hình ảnh du lịch của bạn tại địa chỉ [email protected] để Ban biên tập KinhNghiemDuLich.org đăng tải lên Cổng thông tin Sổ tay du lịch và khám phá cho đông đảo bạn đọc được tham khảo và chia sẻ những cảm xúc của chính mình.
Mon reu - Ngay xuan thuong thuc mon la
Vang, reu chu khong phai la rieu! Va reu du mon, tu reu nuong, reu nau canh den reu xao, reu hap… Cac mon an tu reu la dac san cua nguoi Thai va mot so dan toc Tay Bac.
Thieu nu Thai di lay reu o suoi Nam Lay
Hoi be ti, nha toi o ngay canh dong suoi Nam Lay, mot con suoi nho, chay roc rach chia thi xa Lai Chau lam hai phan. Muon qua con suoi ay co the di cau treo hoac neu muon thi loi. Suoi trong vat, mat lanh, long suoi lon nhon da cuoi. Thinh thoang, tung top chi em phu nu nguoi Thai deo gio tre ben hong, vay cuon len den nguc. Ho di nguoc suoi lay reu, ma toi nghe noi la lay ve de… an.
Khong nhu hinh dung cua moi nguoi ve nhung tham reu ngan ngun moc o noi am uot tren dat, tren tuong nha, reu suoi ma nguoi Thai hay thich lay ve an la loai reu moc tren da, o cac dong suoi nuoc trong va xiet. O do reu moc dai va day, cac co gai Thai tu be xiu 10-12 tuoi da co the deo gio di nhat reu.
Cu ba Luong Thi Kim, nguoi Thai da hon 80 tuoi, hien song o thanh pho Dien Bien Phu, cho hay tu 16-17 tuoi ba da ra suoi Nam Lay gan nha (ban Na Ca, xa Nay Lua, Lai Chau) nhat reu. Chi nhat chung mot gio la duoc mot gio day. Cac co cac chi co the di lay reu theo nhom, ho cu di nguoc con suoi, vua di vua kiem nhung khom reu moc ra tu da. Hom nao kiem duoc khom reu non la hom do “trung manh” vi co the nau duoc nhung mon ngon nhat tu reu. Nhat day gio reu, moi co chon mot hon da phang, do reu ra de dap, dap ky roi cho reu vao “sa”, nhu ro cua nguoi Kinh, xoc qua xoc lai duoi dong suoi trong veo cho sa reu rung het dat cat.
Mon reu nuong hoan tat
Tu dam reu non xanh ngat da duoc dap rua sach se, cac ba cac chi kheo tay co the nam reu lai tung nam roi cho vao kep tre nuong tren than hong, hoac tum reu vao mieng la chuoi tuoi, la dong tuoi vua moi cat ngoai vuon ve nuong tren than hong. Chi Tran Thi Huong, nha bao hien cong tac tai bao Dien Bien Phu, mot nam nay khong duoc an mon reu va khi nghe nhac den “mon reu” da mo mang doi mat. “Khi thanh tre kep reu lat qua lat lai tren than hong bat dau day mui thi luc do mon reu co mui nhu ca nuong nhung vi thanh hon nhieu. Reu nuong ay cham voi nuoc mang ngam chua da duoc dun cho co lai, co vi ngon la lung”- chi Huong thom them ke.
Nuong reu tren bep than hong
La mot nguoi mien xuoi len lap nghiep o Tay Bac, chi Huong ke nam 2000 lan dau tien chi duoc ba con moi an mon reu. “Khi do toi dang lam giao vien, den van dong hoc sinh di hoc duoc cha me cac em moi. Dau tien thay mon reu xanh nhot minh chi dam gap mot mieng nho xiu cho vao mieng. Cam nhan dau tien la thay lanh lanh, tron tron, ghe ghe. Minh dung lai de cam nhan, thay mon reu co mui thom hang hang cua mac khen, vi cay nong cua ot, vi cay am cua gung. Khi nhai thay reu co vi bui, ngot. Qua la mot mon an la lung” - chi Huong cho hay.
Reu duoc dap ky...
Tu vai ba mon an don gian che bien tu reu, gio day ba con da co vo van cach che bien de mon reu ngon hon. Mon reu nuong, cong thuc la tron reu non voi mac khen, hanh, ot, cho vao la chuoi, la dong tuoi dem nuong, vua thom vua la vi. Mon reu nau canh, ba con se cho them chut gung. Thang 11-12 gat hai xong xuoi, luc do reu ngon va nhieu nhat, ba con lay reu ve phoi kho, roi khi nao them co the dem reu kho ra kep vao kep tre nuong. La mon co tinh han, reu rat hop voi gia vi am nhu ot, hanh, gung, mac khen. Theo chi Nguyen Thi Hang - can bo Van phong Tinh uy Dien Bien Phu, mot so gia dinh luoc luon, luoc ca, go lay thit tron voi reu va gia vi lam thanh mon nom reu. “Luc ay thi ngon lam” - chi Hang nhan xet.
...rua sach
Trong ky uc cua ba Luong Thi Kim, chi co nhung dong suoi trong, nuoc chay manh nhung khong sau, long suoi nhieu da cuoi nhu Nam Lay, Nam Muc… moi co reu ngon, sach va gion. Cong cuoc xay dung long ho thuy dien Son La da khien thi xa Lai Chau cu nho be, nay duoc goi la thi xa Muong Lay, noi co ngoi nha tuoi tho cua toi, chim duoi long ho. Ba Kim bao gio thi ba con o que nha cung it khi lay duoc reu vi nhieu nguoi di lay cat, lay da xay dung khien nuoc suoi duc ngau va reu khong sach nua. Ba nho mon reu lam nhung cung it co dip an.
Goi reu vao la dong - Anh: Do Doan Hoang
Toi cu lan than nghi rang co khi nao mon reu xanh muot, la lung voi cac chi em vay cuon len den nguc, gio deo ben hong di nguoc suoi trong ky uc ay se bien mat? Chac toi lan than thoi, chac chang bao gio Tay Bac mat di mon reu. Vi neu the Tay Bac se mat di mot dac san la lung la reu suoi, cung nhu “dac san” mua xoe, banh chung gu, khau tan (gao nep) rat ngon va dep o vung dat day huyen thoai nay.
Hay chia se hinh anh du lich cua ban tai dia chi [email protected] de Ban bien tap KinhNghiemDuLich.org dang tai len Cong thong tin So tay du lich va kham pha cho dong dao ban doc duoc tham khao va chia se nhung cam xuc cua chinh minh.
Món rêu - Ngày xuân thưởng thức món lạ
By Kinh Nghiệm Du Lịch
Vâng, rêu chứ không phải là riêu! Và rêu đủ món, từ rêu nướng, rêu nấu canh đến rêu xào, rêu hấp… Các món ăn từ rêu là đặc sản của người Thái và một số dân tộc Tây Bắc.