Đến với huyện Lạc Thủy, ngoài các điểm du lịch quen thuộc như chùa Tiên, xã Phú Lão, Nhà máy in tiền, xã Cố Nghĩa..., du khách không thể bỏ qua thắng cảnh đặc sắc là quần thể hang Động (hang Luồn) nằm trên địa bàn thị trấn Chi Nê, xã Yên Bồng, xã Đồng Tâm.
Từ năm 1995, đoàn cán bộ nghiên cứu của phân viện Thám sát hang động ITALY đã đến khảo sát và đánh giá hang Luồn là một trong những hang đẹp và quyến rũ của tỉnh Hoà Bình. Năm 2011, hang Luồn đã được xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia theo Quyết định số 53 ngày 28-12-2001 của Bộ VH-TT.
Cửa vào hang Luồn
Dẫn đường cho chúng tôi tìm hiểu, khám phá hang Luồn là ông Hoàng Minh Chính, Chủ tịch UBND thị trấn Chi Nê. Qua những bãi ngô đông xanh mướt mắt, điểm đầu tiên chúng tôi ghé thăm là đền Rem. ông Chính giới thiệu: Muốn đi thăm hang Luồn phải qua đền Rem thắp hương cho các vị thần, thành hoàng đã lập lên thôn, xóm ngày nay. Năm 1924, đền Rem vinh dự có được 2 sắc vua Khải Định ban. Theo lời bà Lưu Thị Nụ, người trông coi đền Rem 20 năm, đền được đưa vào quản lý, bảo vệ phục vụ nhu cầu tâm linh của bà con địa phương và du khách. Hiện nay, đền Rem đang đề nghị là di tích lịch sử cấp tỉnh. Theo lời ông Chính, nếu theo đường thủy thì từ di tích Nhà máy in tiền xuôi dòng sông Bôi hiền hòa chảy quanh chân núi Mả Hang có thể dẫn du khách đến cửa hang Luồn. Cửa hang phía đông và sườn núi phía nam nhìn ra sông Bôi thuộc xã Đồng Tâm, phía chân núi phía bắc có hồ Đầm Khánh rộng mênh mông, quanh năm sen tỏa hương thơm ngát. Sông Bôi xanh mướt mềm mại chảy quanh hang Luồn tới hồ Đầm Khánh, du khách có thể tự mình chèo thuyền nan tham quan thám hiểm lòng hang.
Đường vào hang Luồn với các nhũ đá rủ xuống như bức màn che
Thăm hang Luồn trên sông Bôi là tiện và thơ mộng nhất. Những dãy núi đá hùng vĩ, làng mạc in bóng hòa cùng những tia nắng đông làm dòng sống sóng sánh, mơ màng. Trên dòng sông hiền hòa, chúng tôi có thể nhìn bao quát khung cảnh bình yên của Lạc Thủy. Cửa hang Luồn đã hiện trước mắt với dòng nước sông Bôi trong xanh chảy qua. Tạo hoá đã sắp đặt thật hữu tình núi bên sông, bên núi làm cho bao sự gồ ghề, thô thực của núi như được dịu đi, trở nên tinh tế bởi sự dịu dàng của dòng sông. Sông và núi như hoà quyện vào nhau như hai nửa không thể thiếu rời. Chỉ nghe câu gọi đò ơi vang vọng bến sông đã thấy thấp thoáng 3 chiếc thuyền nan từ bên kia sông rẽ nước sang đón du khách. Lưỡng lự đôi chút, chúng tôi chọn ông lão chèo đò có nước da màu nâu khỏe mạnh. Hỏi ra mới biết cả 3 chiếc thuyền đều là của gia đình vừa là phương tiện di chuyển trên sông, vừa đáp ứng nhu cầu của khách du lịch. Thật may mắn cho hành trình khám phá hang Luồn của chúng tôi lần này được ông Nhung - người sinh ra, lớn lên và mưu sinh cũng ở khúc sông này. Trên chiếc thuyền nan nhỏ, câu chuyện của ông Nhung như dẫn du khách về thời niên thiếu của mình cách đây đã tới vài chục năm. Từ năm 8 tuổi, ông đã theo cha vào hang Luồn để đánh bắt cá. Tôm, cá, trai, hến trên dòng nước sông Bôi qua hang Luồn đã nuôi sống gia đình ông qua nhiều thế hệ. Hang Luồn đối với ông thân thiết đến nỗi mặc dù hang có chiều dài trên 1,2 km, không có một ánh đèn nhưng bơi thuyền ở từng khúc rẽ, từng hộc đá ngầm đã quen thuộc qua từng mái chèo. Hang Luồn có cửa hang hình bán nguyệt, lòng hang rộng từ 8-12 m, vòm hang cao từ 3-10 m. Vào sâu bên trong, có cảm tưởng như đang đi vào một cánh rừng có nhũ đá óng ánh sắc màu, càng vào sâu bên trong, không khí càng trở nên mát mẻ. Lòng hang cũng là các bầy dơi chọn làm nơi trú ngụ. Chúng lủng lẳng treo mình trên vách đá, trên trần, bay lượn trong hang tạo nên hình ảnh thật sống động. Đến mỗi chỗ có khối nhũ đá đẹp, ông Nhung lại rọi đèn cho chúng tôi thưởng ngoạn rồi ông lại đặt cho chúng những cái tên phù hợp theo trí tưởng tượng của con người. Càng vào bên trong, trên vòm trần, những dải nhũ buông xuống những bức màn đá tầng tầng lớp lớp như những dải lụa mềm mại đung đưa theo gió, khối lại như bức màn che khuất một bàn thờ trong đền linh thiêng tĩnh mịch. Chỗ có khối đá trắng đứng như hình của quan thế âm bồ tát. Có vùng nhũ đá tạo nên một tổ hợp tượng đá chia làm hai lớp: lớp trên là tiên vũ nữ đang múa trong hội bàn đào, lớp dưới là quan lại triều đình đá đang đăm đắm ngắm xem. Chỗ lại có khối đá to sừng sững như hình con voi phục khổng lồ...Càng vào trong hang, không khí càng mát mẻ dễ chịu, nước từ các khối nhũ đá rỏ xuống, chỗ thì tí tách, thánh thót như mưa phùn mùa xuân, chỗ thì rào rạt như mưa rào đầu hạ. Tất cả hoà thành bản nhạc giao hưởng dài bất tận...
Cảnh đẹp trong hang
Đúng là hang Luồn theo đúng tên gọi vì hang chạy luồn qua quả núi và có hai cửa thông nhau. Trên chiếc thuyền nan nhỏ, chúng tôi đã thưởng ngoạn toàn bộ lòng núi, lòng sông một cách thi vị nhất. Tiếp lời ông lão lái đò, ông Chính kể: Trước kia, khi tỉnh có chủ trương đầu tư quần thể hang Động thành khu du lịch hang được đặt tên là Trinh Nữ. Sau này, thấy không phù hợp lại đổi thành hang Luồn đúng với tính chất, đặc điểm của hang. Sau khi khám phá lòng hang, chúng tôi tiếp tục lên bờ sang phần cửa hang phía chân núi phía bắc có hồ Đầm Khánh. Theo ông Chính, hiện nay, huyện đang có chủ trương xin tỉnh cải tạo hồ Đầm Khánh nhằm tạo điều kiện thuận lợi để huyện thu hút các nhà đầu tư du lịch. Với vị trí nằm ở gần trung tâm thị trấn Chi Nê, cách quần thể di tích xã Phú Lão nơi có di tích khảo cổ, Nhà máy in tiền xã Cố Nghĩa và cách động Hương Tích ở chùa Hương, thành phố Hà Nội khoảng 3 giờ đi bộ (leo qua các quèn) nên trong tương lai, chúng ta có thể mở thêm tuyến du lịch mới: chùa Hương - hang Luồn - quần thể di tích xã Phú Lão.
Kham pha hang Luon o Hoa Binh
Den voi huyen Lac Thuy, ngoai cac diem du lich quen thuoc nhu chua Tien, xa Phu Lao, Nha may in tien, xa Co Nghia..., du khach khong the bo qua thang canh dac sac la quan the hang Dong (hang Luon) nam tren dia ban thi tran Chi Ne, xa Yen Bong, xa Dong Tam.
Tu nam 1995, doan can bo nghien cuu cua phan vien Tham sat hang dong ITALY da den khao sat va danh gia hang Luon la mot trong nhung hang dep va quyen ru cua tinh Hoa Binh. Nam 2011, hang Luon da duoc xep hang di tich lich su, van hoa cap quoc gia theo Quyet dinh so 53 ngay 28-12-2001 cua Bo VH-TT.
Cua vao hang Luon
Dan duong cho chung toi tim hieu, kham pha hang Luon la ong Hoang Minh Chinh, Chu tich UBND thi tran Chi Ne. Qua nhung bai ngo dong xanh muot mat, diem dau tien chung toi ghe tham la den Rem. ong Chinh gioi thieu: Muon di tham hang Luon phai qua den Rem thap huong cho cac vi than, thanh hoang da lap len thon, xom ngay nay. Nam 1924, den Rem vinh du co duoc 2 sac vua Khai Dinh ban. Theo loi ba Luu Thi Nu, nguoi trong coi den Rem 20 nam, den duoc dua vao quan ly, bao ve phuc vu nhu cau tam linh cua ba con dia phuong va du khach. Hien nay, den Rem dang de nghi la di tich lich su cap tinh. Theo loi ong Chinh, neu theo duong thuy thi tu di tich Nha may in tien xuoi dong song Boi hien hoa chay quanh chan nui Ma Hang co the dan du khach den cua hang Luon. Cua hang phia dong va suon nui phia nam nhin ra song Boi thuoc xa Dong Tam, phia chan nui phia bac co ho Dam Khanh rong menh mong, quanh nam sen toa huong thom ngat. Song Boi xanh muot mem mai chay quanh hang Luon toi ho Dam Khanh, du khach co the tu minh cheo thuyen nan tham quan tham hiem long hang.
Duong vao hang Luon voi cac nhu da ru xuong nhu buc man che
Tham hang Luon tren song Boi la tien va tho mong nhat. Nhung day nui da hung vi, lang mac in bong hoa cung nhung tia nang dong lam dong song song sanh, mo mang. Tren dong song hien hoa, chung toi co the nhin bao quat khung canh binh yen cua Lac Thuy. Cua hang Luon da hien truoc mat voi dong nuoc song Boi trong xanh chay qua. Tao hoa da sap dat that huu tinh nui ben song, ben nui lam cho bao su go ghe, tho thuc cua nui nhu duoc diu di, tro nen tinh te boi su diu dang cua dong song. Song va nui nhu hoa quyen vao nhau nhu hai nua khong the thieu roi. Chi nghe cau goi do oi vang vong ben song da thay thap thoang 3 chiec thuyen nan tu ben kia song re nuoc sang don du khach. Luong lu doi chut, chung toi chon ong lao cheo do co nuoc da mau nau khoe manh. Hoi ra moi biet ca 3 chiec thuyen deu la cua gia dinh vua la phuong tien di chuyen tren song, vua dap ung nhu cau cua khach du lich. That may man cho hanh trinh kham pha hang Luon cua chung toi lan nay duoc ong Nhung - nguoi sinh ra, lon len va muu sinh cung o khuc song nay. Tren chiec thuyen nan nho, cau chuyen cua ong Nhung nhu dan du khach ve thoi nien thieu cua minh cach day da toi vai chuc nam. Tu nam 8 tuoi, ong da theo cha vao hang Luon de danh bat ca. Tom, ca, trai, hen tren dong nuoc song Boi qua hang Luon da nuoi song gia dinh ong qua nhieu the he. Hang Luon doi voi ong than thiet den noi mac du hang co chieu dai tren 1,2 km, khong co mot anh den nhung boi thuyen o tung khuc re, tung hoc da ngam da quen thuoc qua tung mai cheo. Hang Luon co cua hang hinh ban nguyet, long hang rong tu 8-12 m, vom hang cao tu 3-10 m. Vao sau ben trong, co cam tuong nhu dang di vao mot canh rung co nhu da ong anh sac mau, cang vao sau ben trong, khong khi cang tro nen mat me. Long hang cung la cac bay doi chon lam noi tru ngu. Chung lung lang treo minh tren vach da, tren tran, bay luon trong hang tao nen hinh anh that song dong. Den moi cho co khoi nhu da dep, ong Nhung lai roi den cho chung toi thuong ngoan roi ong lai dat cho chung nhung cai ten phu hop theo tri tuong tuong cua con nguoi. Cang vao ben trong, tren vom tran, nhung dai nhu buong xuong nhung buc man da tang tang lop lop nhu nhung dai lua mem mai dung dua theo gio, khoi lai nhu buc man che khuat mot ban tho trong den linh thieng tinh mich. Cho co khoi da trang dung nhu hinh cua quan the am bo tat. Co vung nhu da tao nen mot to hop tuong da chia lam hai lop: lop tren la tien vu nu dang mua trong hoi ban dao, lop duoi la quan lai trieu dinh da dang dam dam ngam xem. Cho lai co khoi da to sung sung nhu hinh con voi phuc khong lo...Cang vao trong hang, khong khi cang mat me de chiu, nuoc tu cac khoi nhu da ro xuong, cho thi ti tach, thanh thot nhu mua phun mua xuan, cho thi rao rat nhu mua rao dau ha. Tat ca hoa thanh ban nhac giao huong dai bat tan...
Canh dep trong hang
Dung la hang Luon theo dung ten goi vi hang chay luon qua qua nui va co hai cua thong nhau. Tren chiec thuyen nan nho, chung toi da thuong ngoan toan bo long nui, long song mot cach thi vi nhat. Tiep loi ong lao lai do, ong Chinh ke: Truoc kia, khi tinh co chu truong dau tu quan the hang Dong thanh khu du lich hang duoc dat ten la Trinh Nu. Sau nay, thay khong phu hop lai doi thanh hang Luon dung voi tinh chat, dac diem cua hang. Sau khi kham pha long hang, chung toi tiep tuc len bo sang phan cua hang phia chan nui phia bac co ho Dam Khanh. Theo ong Chinh, hien nay, huyen dang co chu truong xin tinh cai tao ho Dam Khanh nham tao dieu kien thuan loi de huyen thu hut cac nha dau tu du lich. Voi vi tri nam o gan trung tam thi tran Chi Ne, cach quan the di tich xa Phu Lao noi co di tich khao co, Nha may in tien xa Co Nghia va cach dong Huong Tich o chua Huong, thanh pho Ha Noi khoang 3 gio di bo (leo qua cac quen) nen trong tuong lai, chung ta co the mo them tuyen du lich moi: chua Huong - hang Luon - quan the di tich xa Phu Lao.
Khám phá hang Luồn ở Hòa Bình
By Kinh Nghiệm Du Lịch
Đến với huyện Lạc Thủy, ngoài các điểm du lịch quen thuộc như chùa Tiên, xã Phú Lão, Nhà máy in tiền, xã Cố Nghĩa..., du khách không thể bỏ qua thắng cảnh đặc sắc là quần thể hang Động (hang Luồn) nằm trên địa bàn thị trấn Chi Nê, xã Yên Bồng, xã Đồng Tâm.