“Choại chột” là tên một món ăn dân dã mà người Đồng Tháp Mười gọi là “rau chay”, còn dân Hậu Giang có người gọi là “đọt chại” nhưng tên đúng của nó là “đọt choại”.
Không biết từ bao giờ, người dân Đồng Tháp Mười thường truyền nhau câu ca:
“Rủ nhau lên đất bảy làng
Hái rau choại chột, nhổ bàng về đương
Choại chột thì chấm nước tương
Bàng thì đương nóp người thương tôi nằm”.
Dây choại
Choại sống nhiều ở vùng đất bưng trũng, là loại dây leo, thân bò tới đâu thì bám rễ tới đó, đặc biệt rất thích nghi với vùng đất nhiễm phèn như rừng U Minh Thượng (Kiên Giang), U Minh Hạ (Cà Mau), khu vực Đồng Tháp Mười. Ở vùng nước ngọt nhiễm phèn nhẹ như Vị Thanh, Long Mỹ (Hậu Giang) cũng có choại. Đây là loại rau có lá non xoăn tít như con cuốn chiếu cuộn mình, dù hơi nhớt và làn lạt nhưng cũng có chút vị ngọt thoảng thơm.
Choại có nhiều loại. Dựa vào đặc điểm và môi trường sống của nó mà người ta gọi bằng những cái tên khác nhau: Choại đá, choại vườn, choại rừng... Tất cả các loại rau choại trên đều ăn được, tuy nhiên mỗi loại lại có những mùi vị riêng.
Rau choại đá toàn thân có màu xanh đọt chuối, mọc thành bụi, lá già to trông tựa lá dương xỉ, ăn có vị chát, đắng. Trước đây, trong quá trình khai hoang lập nghiệp, người dân bám trụ ở khu vực Đồng Tháp Mười ít có điều kiện giao thương với bên ngoài, những ngày hết lương thực, thực phẩm, họ phải hái đọt non của rau choại đá để ăn thay thế. Vì nó rất chát và đắng, nên phải luộc sơ qua nước sôi, vớt ra rổ để ráo trước khi chế biến thành món ăn khác. Với vị chát đặc trưng của rau choại đá, người ta thường dùng nó để nấu canh chua với cá rô đồng, cơm mẻ. Và kỳ lạ thay, cái vị đắng của nó chốc lát lẫn trong vị ngọt của thịt cá tạo thành một vị ngon đặc biệt hấp dẫn. Vào mùa cá rô đồng đang mang trứng thì lại càng tuyệt! Trứng cá rô đồng thơm, bùi, vàng ươm nổi lên mặt bát canh chua, xen lẫn với vài cọng ngò... Chỉ cần nhìn thôi đã thấy ngon rồi.
Đọt choại non
Rau choại rừng là loại rau rất ít khi được bày bán ở ngoài chợ dù đó là loại rau phổ biến nhất trong các loại rau cùng họ. Rau choại rừng toàn thân và lá đều có màu xanh nhạt pha lẫn chút hồng, lá non có màu hồng thẫm, tất cả các bộ phận của cây choại rừng đều dùng được trừ những lá già. Người dân vùng Đồng Tháp Mười thường chọn những dây choại già, cắt thành đoạn tùy ý, đem về phơi khô bó lại thành bó để dành. Những người chuyên làm nghề cá, dây choại là bạn đồng hành của họ khi cần để bện lợp, đăng, đó... Dây choại còn dùng để làm lạt, buộc lại cái kèo, đòn tay trong căn nhà tre, gỗ đơn sơ.
Choại vườn thì khác hơn một chút. Rau choại vườn có thân cao, to, thường mọc chen chúc theo những bụi tre gai, liếp dừa, trong vườn cây tạp, dọc mé sông, thích nghi ở những vùng nước ngọt, nhiễm phèn nhẹ. Đọt rau choại vườn mập mạp, vị ngọt, ăn rất giòn và thơm, rất hiếm gặp nên không được bày bán ở ngoài chợ như rau choại rừng.
Cũng bằng nguyên liệu là đọt choại, người Đồng Tháp Mười còn chế biến ra nhiều món ăn ngon, như: đọt choại, bông điên điển nấu canh chua lươn; cháo nhộng ong nấu độn măng tươi, đọt choại vườn nấu nấm rơm... Nhưng hấp dẫn hơn có lẽ là ăn sống hoặc luộc đọt choại kèm với cá thác lác chiên, cá rô chiên, hoặc cá lóc nướng trui. Đọt choại giòn mềm làm giảm sức nóng của miếng cá chiên quyện trong nước chấm tạo thành những hương vị lạ lùng hấp dẫn.
Hãy chia sẻ hình ảnh du lịch của bạn tại địa chỉ [email protected] để Ban biên tập KinhNghiemDuLich.org đăng tải lên Cổng thông tin Sổ tay du lịch và khám phá cho đông đảo bạn đọc được tham khảo và chia sẻ những cảm xúc của chính mình.
Dot choai - Dac san dan da
“Choai chot” la ten mot mon an dan da ma nguoi Dong Thap Muoi goi la “rau chay”, con dan Hau Giang co nguoi goi la “dot chai” nhung ten dung cua no la “dot choai”.
Khong biet tu bao gio, nguoi dan Dong Thap Muoi thuong truyen nhau cau ca:
“Ru nhau len dat bay lang
Hai rau choai chot, nho bang ve duong
Choai chot thi cham nuoc tuong
Bang thi duong nop nguoi thuong toi nam”.
Day choai
Choai song nhieu o vung dat bung trung, la loai day leo, than bo toi dau thi bam re toi do, dac biet rat thich nghi voi vung dat nhiem phen nhu rung U Minh Thuong (Kien Giang), U Minh Ha (Ca Mau), khu vuc Dong Thap Muoi. O vung nuoc ngot nhiem phen nhe nhu Vi Thanh, Long My (Hau Giang) cung co choai. Day la loai rau co la non xoan tit nhu con cuon chieu cuon minh, du hoi nhot va lan lat nhung cung co chut vi ngot thoang thom.
Choai co nhieu loai. Dua vao dac diem va moi truong song cua no ma nguoi ta goi bang nhung cai ten khac nhau: Choai da, choai vuon, choai rung... Tat ca cac loai rau choai tren deu an duoc, tuy nhien moi loai lai co nhung mui vi rieng.
Rau choai da toan than co mau xanh dot chuoi, moc thanh bui, la gia to trong tua la duong xi, an co vi chat, dang. Truoc day, trong qua trinh khai hoang lap nghiep, nguoi dan bam tru o khu vuc Dong Thap Muoi it co dieu kien giao thuong voi ben ngoai, nhung ngay het luong thuc, thuc pham, ho phai hai dot non cua rau choai da de an thay the. Vi no rat chat va dang, nen phai luoc so qua nuoc soi, vot ra ro de rao truoc khi che bien thanh mon an khac. Voi vi chat dac trung cua rau choai da, nguoi ta thuong dung no de nau canh chua voi ca ro dong, com me. Va ky la thay, cai vi dang cua no choc lat lan trong vi ngot cua thit ca tao thanh mot vi ngon dac biet hap dan. Vao mua ca ro dong dang mang trung thi lai cang tuyet! Trung ca ro dong thom, bui, vang uom noi len mat bat canh chua, xen lan voi vai cong ngo... Chi can nhin thoi da thay ngon roi.
Dot choai non
Rau choai rung la loai rau rat it khi duoc bay ban o ngoai cho du do la loai rau pho bien nhat trong cac loai rau cung ho. Rau choai rung toan than va la deu co mau xanh nhat pha lan chut hong, la non co mau hong tham, tat ca cac bo phan cua cay choai rung deu dung duoc tru nhung la gia. Nguoi dan vung Dong Thap Muoi thuong chon nhung day choai gia, cat thanh doan tuy y, dem ve phoi kho bo lai thanh bo de danh. Nhung nguoi chuyen lam nghe ca, day choai la ban dong hanh cua ho khi can de ben lop, dang, do... Day choai con dung de lam lat, buoc lai cai keo, don tay trong can nha tre, go don so.
Choai vuon thi khac hon mot chut. Rau choai vuon co than cao, to, thuong moc chen chuc theo nhung bui tre gai, liep dua, trong vuon cay tap, doc me song, thich nghi o nhung vung nuoc ngot, nhiem phen nhe. Dot rau choai vuon map map, vi ngot, an rat gion va thom, rat hiem gap nen khong duoc bay ban o ngoai cho nhu rau choai rung.
Cung bang nguyen lieu la dot choai, nguoi Dong Thap Muoi con che bien ra nhieu mon an ngon, nhu: dot choai, bong dien dien nau canh chua luon; chao nhong ong nau don mang tuoi, dot choai vuon nau nam rom... Nhung hap dan hon co le la an song hoac luoc dot choai kem voi ca thac lac chien, ca ro chien, hoac ca loc nuong trui. Dot choai gion mem lam giam suc nong cua mieng ca chien quyen trong nuoc cham tao thanh nhung huong vi la lung hap dan.
Hay chia se hinh anh du lich cua ban tai dia chi [email protected] de Ban bien tap KinhNghiemDuLich.org dang tai len Cong thong tin So tay du lich va kham pha cho dong dao ban doc duoc tham khao va chia se nhung cam xuc cua chinh minh.
Đọt choại - Đặc sản dân dã
By Kinh Nghiệm Du Lịch
“Choại chột” là tên một món ăn dân dã mà người Đồng Tháp Mười gọi là “rau chay”, còn dân Hậu Giang có người gọi là “đọt chại” nhưng tên đúng của nó là “đọt choại”.