17/4/2025
ẩm thực du lịch ,
11168
Bây giờ dù đã lớn, trải qua bao nhiêu cái tết nhưng tôi vẫn không hết háo hức khi được ngồi bên nồi bánh chưng, bánh tét, nhất là lò bánh nổ để cảm nhận hơi ấm từ bếp lửa tỏa ra, xua đi cái se lạnh của tiết trời đầu xuân.
Đĩa bánh nổ cúng giao thừa - Ảnh: T.Ly
Không riêng gì làng tôi, khi đất trời vừa dứt mưa phùn, nhiều gia đình ở vùng nông thôn xứ Quảng đã lục tục phơi nếp, nhóm lò làm bánh nổ đón mùa xuân mới. Chỉ mới hai ba, hai bốn tháng chạp thôi mà những mẻ bánh nổ vuông vắn, thơm tho đẹp lạ lùng đã sẵn sàng cho ngày tết.
"Có lẽ không riêng gì chị em tôi, đối với tuổi thơ của nhiều người tết không phải là quần áo đẹp, là món ngon vật lạ. Tết chỉ cần những món quà quê như bánh nổ má làm thế là đã đủ rồi, thế là đã hớn hở vui tươi rồi".
Thật ra việc làm bánh nổ đã được chuẩn bị rất lâu. Bắt đầu từ những thửa ruộng chừa một khoảnh để cấy lúa nếp. Lúa nếp rất kén đất, chỉ phù hợp với chất đất phù sa bồi và đất thịt nặng ven sông. Tầm trung tuần tháng tám, lúa nếp bắt đầu chín, ngả màu nâu nhạt chứ không vàng như lúa gạo. Mọi người xúm xít rủ nhau đi cắt lúa nếp, tuốt lấy những hạt to, đem phơi khoảng vài nắng cho thật khô để dành gói bánh hoặc làm bánh nổ.
Gần ngày làm bánh, phải tỉ mẩn ngồi sàng hơn chục ký nếp để lựa sạn, bỏ đi những hạt nếp xấu rồi mang ra phơi cho thật khô, như vậy khi rang hạt mới nổ to và bung ra. Làng quê nghèo sẵn có đường và gừng đủ để tạo nên những mẻ bánh thơm nồng, ngon ngọt. Nhưng đường dùng làm bánh nổ cũng phải là loại đường vừa trắng, đủ để bánh có màu hơi vàng ở mạch hồ giữa các hạt nổ. Gừng dùng làm bánh là thứ gừng cụ, được chuẩn bị từ lúc mãn mùa gừng, ủ khô trong cát chờ ngày mang ra làm bánh.
Nhớ ngày còn bé, tôi là tay sai vặt trong nhà nên những ngày làm bánh nổ bao giờ tôi cũng tất bật theo má. Bắt đầu là sàng nếp, gọt gừng, chọn đường đến nhóm lò, rửa khuôn, sấy bánh. Chừng ấy việc tưởng chừng đơn giản nhưng nếu sơ suất ở công đoạn nào là bánh mất ngon ngay.
Sau khi đã chuẩn bị mọi thứ má bắc nồi đất lên lò củi chờ nồi nóng già, bỏ vào nắm cát trắng mịn, giữ lửa chút lâu cho cát thiệt nóng. Cho vào vài nắm lúa nếp, dùng đũa bếp đảo đều, đậy kín nắp vung rồi giữ lửa tiếp tục. Thỉnh thoảng má nhấc nồi ra khỏi bếp và lắc nồi cho phần hạt chưa nổ rơi xuống dưới, tránh cho nếp đã nổ bị cháy.
Tiếng nếp bắt đầu nổ lụp bụp rồi liên tiếp, rôm rả trong lòng nồi. Chờ nếp nổ đều rồi mở nắp vung, những hạt lúa nếp bấy giờ trở thành những bông nếp trắng tinh. Nhanh tay trút nồi nếp ra nia, để cho nếp dịu rồi dùng sàng thưa gạt bỏ cát và vỏ trấu. Tiếp tục bỏ những hạt nổ này vào cối đá giã cho mịn vừa phải.
Thanh bánh nổ truyền thống - Ảnh: T.Ly
Tiếp theo là công đoạn thắng đường. Mùi thơm, vị béo ngọt thanh nhẹ của bánh nổ phần nhiều nhờ cách thắng đường của người quê tôi. Trong khi nấu đường, phải bỏ một ít nước cốt chanh tươi, một ít gừng giã giập vào nồi đường. Đường vừa chín tới, múc lên, kéo thành sợi tơ thì nhanh tay trút bột nổ đã giã nhuyễn vào, khuấy đều. Lúc này mùi thơm của hương nếp, vị ngọt của đường đã hòa cùng mùi cay nồng của gừng làm nức cả mũi.
Sau khi hỗn hợp được khuấy đều, nhanh tay múc bằng chiếc vá lớn đổ vào khuôn. Đặt đầu chày chữ nhật khít khuôn bánh, nện theo nhịp đều để ép bánh cho thật chặt. Vừa ép vừa đổ bột vào đến khi đầy khuôn là được. Tháo khuôn sẽ được một cây bánh nổ. Tiếp tục sấy cây bánh trên sàng lửa than cho khô. Tùy sở thích của từng người mà dùng lưỡi dao mỏng cắt bánh thành từng lát dày, mỏng hay to, nhỏ và đợi cho bánh hơi nguội là có thể thưởng thức được.
Vậy là một mùa xuân nữa sắp về. Như nghe đâu đây mùi bánh nổ quê nhà thoang thoảng vấn vương trong làn gió mới.
Banh no duom tinh tet que
Bay gio du da lon, trai qua bao nhieu cai tet nhung toi van khong het hao huc khi duoc ngoi ben noi banh chung, banh tet, nhat la lo banh no de cam nhan hoi am tu bep lua toa ra, xua di cai se lanh cua tiet troi dau xuan.
Dia banh no cung giao thua - Anh: T.Ly
Khong rieng gi lang toi, khi dat troi vua dut mua phun, nhieu gia dinh o vung nong thon xu Quang da luc tuc phoi nep, nhom lo lam banh no don mua xuan moi. Chi moi hai ba, hai bon thang chap thoi ma nhung me banh no vuong van, thom tho dep la lung da san sang cho ngay tet.
"Co le khong rieng gi chi em toi, doi voi tuoi tho cua nhieu nguoi tet khong phai la quan ao dep, la mon ngon vat la. Tet chi can nhung mon qua que nhu banh no ma lam the la da du roi, the la da hon ho vui tuoi roi".
That ra viec lam banh no da duoc chuan bi rat lau. Bat dau tu nhung thua ruong chua mot khoanh de cay lua nep. Lua nep rat ken dat, chi phu hop voi chat dat phu sa boi va dat thit nang ven song. Tam trung tuan thang tam, lua nep bat dau chin, nga mau nau nhat chu khong vang nhu lua gao. Moi nguoi xum xit ru nhau di cat lua nep, tuot lay nhung hat to, dem phoi khoang vai nang cho that kho de danh goi banh hoac lam banh no.
Gan ngay lam banh, phai ti man ngoi sang hon chuc ky nep de lua san, bo di nhung hat nep xau roi mang ra phoi cho that kho, nhu vay khi rang hat moi no to va bung ra. Lang que ngheo san co duong va gung du de tao nen nhung me banh thom nong, ngon ngot. Nhung duong dung lam banh no cung phai la loai duong vua trang, du de banh co mau hoi vang o mach ho giua cac hat no. Gung dung lam banh la thu gung cu, duoc chuan bi tu luc man mua gung, u kho trong cat cho ngay mang ra lam banh.
Nho ngay con be, toi la tay sai vat trong nha nen nhung ngay lam banh no bao gio toi cung tat bat theo ma. Bat dau la sang nep, got gung, chon duong den nhom lo, rua khuon, say banh. Chung ay viec tuong chung don gian nhung neu so suat o cong doan nao la banh mat ngon ngay.
Sau khi da chuan bi moi thu ma bac noi dat len lo cui cho noi nong gia, bo vao nam cat trang min, giu lua chut lau cho cat thiet nong. Cho vao vai nam lua nep, dung dua bep dao deu, day kin nap vung roi giu lua tiep tuc. Thinh thoang ma nhac noi ra khoi bep va lac noi cho phan hat chua no roi xuong duoi, tranh cho nep da no bi chay.
Tieng nep bat dau no lup bup roi lien tiep, rom ra trong long noi. Cho nep no deu roi mo nap vung, nhung hat lua nep bay gio tro thanh nhung bong nep trang tinh. Nhanh tay trut noi nep ra nia, de cho nep diu roi dung sang thua gat bo cat va vo trau. Tiep tuc bo nhung hat no nay vao coi da gia cho min vua phai.
Thanh banh no truyen thong - Anh: T.Ly
Tiep theo la cong doan thang duong. Mui thom, vi beo ngot thanh nhe cua banh no phan nhieu nho cach thang duong cua nguoi que toi. Trong khi nau duong, phai bo mot it nuoc cot chanh tuoi, mot it gung gia giap vao noi duong. Duong vua chin toi, muc len, keo thanh soi to thi nhanh tay trut bot no da gia nhuyen vao, khuay deu. Luc nay mui thom cua huong nep, vi ngot cua duong da hoa cung mui cay nong cua gung lam nuc ca mui.
Sau khi hon hop duoc khuay deu, nhanh tay muc bang chiec va lon do vao khuon. Dat dau chay chu nhat khit khuon banh, nen theo nhip deu de ep banh cho that chat. Vua ep vua do bot vao den khi day khuon la duoc. Thao khuon se duoc mot cay banh no. Tiep tuc say cay banh tren sang lua than cho kho. Tuy so thich cua tung nguoi ma dung luoi dao mong cat banh thanh tung lat day, mong hay to, nho va doi cho banh hoi nguoi la co the thuong thuc duoc.
Vay la mot mua xuan nua sap ve. Nhu nghe dau day mui banh no que nha thoang thoang van vuong trong lan gio moi.
Bánh nổ đượm tình tết quê
By Kinh Nghiệm Du Lịch
Bây giờ dù đã lớn, trải qua bao nhiêu cái tết nhưng tôi vẫn không hết háo hức khi được ngồi bên nồi bánh chưng, bánh tét, nhất là lò bánh nổ để cảm nhận hơi ấm từ bếp lửa tỏa ra, xua đi cái se lạnh của tiết trời đầu xuân.