Chúng tôi về làng An Thành (xã Minh Đức, Mỹ Hào, Hưng Yên) trong một ngày đầu hạ. Khác với mường tượng ban đầu, một làng quê bình dị hiện lên trong tiếng chạm trổ lách cách, tiếng nói cười từ những xưởng mộc.
Chạm trổ hoa văn trên gỗ đòi hỏi sự khéo léo của đôi tay người thợ
Vùng đất Bắc nổi danh với những ngôi làng mộc hàng trăm năm tuổi. Nhiều cái tên làng quê đã đi vào công nghiệp hóa và được coi là thương hiệu lớn như làng Đồng Kỵ (Bắc Ninh), hay Đông Giao (Hải Dương). Ít ai biết vùng đông bắc Hưng Yên cũng có làng An Thành - nơi được xem như một xưởng mộc tập thể, mỗi hộ gia đình là một khâu, một “nhịp” trước khi cho ra đời những sản phẩm đầy thần sắc.
Lớn lên từ mùi gỗ
Không có nhiều cửa hàng trưng bày sản phẩm, cũng không tấp nập xe đưa đón chở hàng.
Theo người dân làng An Thành, nghề mộc ở làng manh nha từ những năm cuối thế kỷ 19 khi nghề làm nông cụ (cày, bừa) được phát triển rộng rãi khắp vùng đông bắc Hải Hưng xưa. Ở làng An Thành chỉ có hai dòng họ chính là Nguyễn Văn và Phạm Đình. Khi nghề làm nông cụ không còn thịnh hành, những thợ tay nghề cao của hai dòng họ đã đi làm thuê ở các vùng xa. Sau đó, họ du nhập cách chạm con giống, đục bình hoa, pho tượng… và trở về truyền nghề cho cả dân làng.
Ngày nay, đình làng An Thành vẫn lưu giữ pho tượng gỗ được chạm khắc từ hàng trăm năm với những họa tiết còn thô sơ, đơn giản. Đó được xem là những sản phẩm gỗ thủ công “đầu tay” của người làng, bắt đầu cho việc chuyển đổi từ nghề làm nông cụ sang nghề mộc mỹ nghệ.
Nhờ sự kiên trì tiếp thu và tìm ra nét riêng từ tinh hoa nghề mộc, với tình đoàn kết qua nhiều đời, người dân An Thành tự hào vì nghề thủ công này đã phát triển, là nguồn sống của bao thế hệ dân làng, trở thành nét văn hóa truyền thống đầy tự hào của vùng.
Con đường quê nhỏ nhắn, bình dị dẫn đến làng gỗ An Thành
Làng An Thành không có nhiều cửa hàng trưng bày sản phẩm,
những sản phẩm hoàn thiện như thế này sẽ được các chủ buôn tới tận nơi nhập hoặc đặt hàng từ trước
Làng mộc - xưởng mộc
Với người làng An Thành, nói nghề mộc là một nghề kiếm sống cũng đúng, mà là một “duyên nợ truyền đời” cũng phải. Lớp sau kế lớp trước, trẻ con làng cứ lớn lên trong mùi gỗ thơm, tiếng ru xen lẫn tiếng đục chạm lách cách, đủ tuổi thì bắt đầu học những việc nhỏ phụ trong xưởng. Người lớn trong làng thì coi nghề này như một mặc định, “một là học giỏi đi xa, hai là theo mãi nghề này mà thôi".
Gần như cả làng An Thành theo nghề mộc. Những nhà có điều kiện thì mở xưởng, còn lại thì đi làm thuê. Khác với nhiều làng gỗ dân dụng, sản phẩm của làng An Thành thiên về mỹ nghệ trưng bày như lục bình, tranh, tượng gỗ, trụ gỗ mỹ nghệ, và đặc biệt là con giống (những con vật như long phụng, nghê, hổ, lợn, chim… được tạo nên từ gỗ với sắc thái rất riêng).
Cả làng An Thành có đến vài chục xưởng mộc, nhưng được bao quát thành một xưởng mộc lớn. Những phiến gỗ được chuyển theo từng ngõ xóm đến các xưởng, mỗi xưởng một khâu, hoàn thiện để tạo nên “cái hồn” của mỗi sản phẩm.
Người thợ chăm chỉ đục đẽo thớ gỗ để tạo dáng cho sản phẩm
Ở An Thành, trẻ con lớn lên trong tiếng chạm khắc, trong mùi thơm của gỗ,
nhiều em có năng khiếu đã xin theo học nghề và phụ giúp gia đình từ khi còn tuổi đi học
“Mỗi sản phẩm của làng được làm qua rất nhiều bàn tay thợ, nó như một dây chuyền “chuyên môn hoá”. Ví dụ để tạo nên một pho tượng họa tiết đầy đủ phải cần một xưởng xẻ gỗ, một xưởng tạc gỗ, một xưởng đục chạm, và cuối cùng là việc hoàn thiện đầy nét tỉ mỉ" - ông Phạm Đình Kỳ, người chủ của xưởng xẻ gỗ lớn của làng, cho hay.
Sản xuất dây chuyền kéo theo chuyên môn hóa. Người thợ ở làng thường chỉ học nghề ở một công đoạn, và suốt tuổi nghề họ chỉ tập trung làm tốt công việc ấy. Dường như câu nói dân gian “một nghề thì sống, đống nghề thì chết” luôn được người làng An Thành tâm niệm qua bao thế hệ.
Và ngắm những sản phẩm tinh xảo nhiều đường nét phác lên từ đôi tay thoăn thoắt của những người thợ An Thành mới thấy hết nét tài hoa của người dân nơi đây. Từ những miếng gỗ thô sơ, không cần bản vẽ, chỉ bằng cách mường tượng, những sản phẩm có hồn với họa tiết sinh động được tạo nên từ những đôi tay nhỏ nhắn…
Sự khéo léo của đôi tay người thợ
Những chú heo gỗ độc đáo được tạo ra từ bàn tay người thợ làng An Thành
| “Rồng bay, cá lội, hoa nhành/ Nghề xưa hãy nhớ An Thành quê hương”, câu thơ vẫn được các thế hệ người làng nhắc nhau khi nói về nghề mộc của quê hương An Thành. Và nếu muốn chiêm ngưỡng những mảnh gỗ với bao thần sắc riêng, bạn có thể xuôi theo quốc lộ 5 Hà Nội đi Hải Phòng, khoảng 35km để về làng gỗ truyền thống An Thành. |
Tham lang moc An Thanh
Chung toi ve lang An Thanh (xa Minh Duc, My Hao, Hung Yen) trong mot ngay dau ha. Khac voi muong tuong ban dau, mot lang que binh di hien len trong tieng cham tro lach cach, tieng noi cuoi tu nhung xuong moc.
Cham tro hoa van tren go doi hoi su kheo leo cua doi tay nguoi tho
Vung dat Bac noi danh voi nhung ngoi lang moc hang tram nam tuoi. Nhieu cai ten lang que da di vao cong nghiep hoa va duoc coi la thuong hieu lon nhu lang Dong Ky (Bac Ninh), hay Dong Giao (Hai Duong). It ai biet vung dong bac Hung Yen cung co lang An Thanh - noi duoc xem nhu mot xuong moc tap the, moi ho gia dinh la mot khau, mot “nhip” truoc khi cho ra doi nhung san pham day than sac.
Lon len tu mui go
Khong co nhieu cua hang trung bay san pham, cung khong tap nap xe dua don cho hang.
Theo nguoi dan lang An Thanh, nghe moc o lang manh nha tu nhung nam cuoi the ky 19 khi nghe lam nong cu (cay, bua) duoc phat trien rong rai khap vung dong bac Hai Hung xua. O lang An Thanh chi co hai dong ho chinh la Nguyen Van va Pham Dinh. Khi nghe lam nong cu khong con thinh hanh, nhung tho tay nghe cao cua hai dong ho da di lam thue o cac vung xa. Sau do, ho du nhap cach cham con giong, duc binh hoa, pho tuong… va tro ve truyen nghe cho ca dan lang.
Ngay nay, dinh lang An Thanh van luu giu pho tuong go duoc cham khac tu hang tram nam voi nhung hoa tiet con tho so, don gian. Do duoc xem la nhung san pham go thu cong “dau tay” cua nguoi lang, bat dau cho viec chuyen doi tu nghe lam nong cu sang nghe moc my nghe.
Nho su kien tri tiep thu va tim ra net rieng tu tinh hoa nghe moc, voi tinh doan ket qua nhieu doi, nguoi dan An Thanh tu hao vi nghe thu cong nay da phat trien, la nguon song cua bao the he dan lang, tro thanh net van hoa truyen thong day tu hao cua vung.
Con duong que nho nhan, binh di dan den lang go An Thanh
Lang An Thanh khong co nhieu cua hang trung bay san pham,
nhung san pham hoan thien nhu the nay se duoc cac chu buon toi tan noi nhap hoac dat hang tu truoc
Lang moc - xuong moc
Voi nguoi lang An Thanh, noi nghe moc la mot nghe kiem song cung dung, ma la mot “duyen no truyen doi” cung phai. Lop sau ke lop truoc, tre con lang cu lon len trong mui go thom, tieng ru xen lan tieng duc cham lach cach, du tuoi thi bat dau hoc nhung viec nho phu trong xuong. Nguoi lon trong lang thi coi nghe nay nhu mot mac dinh, “mot la hoc gioi di xa, hai la theo mai nghe nay ma thoi".
Gan nhu ca lang An Thanh theo nghe moc. Nhung nha co dieu kien thi mo xuong, con lai thi di lam thue. Khac voi nhieu lang go dan dung, san pham cua lang An Thanh thien ve my nghe trung bay nhu luc binh, tranh, tuong go, tru go my nghe, va dac biet la con giong (nhung con vat nhu long phung, nghe, ho, lon, chim… duoc tao nen tu go voi sac thai rat rieng).
Ca lang An Thanh co den vai chuc xuong moc, nhung duoc bao quat thanh mot xuong moc lon. Nhung phien go duoc chuyen theo tung ngo xom den cac xuong, moi xuong mot khau, hoan thien de tao nen “cai hon” cua moi san pham.
Nguoi tho cham chi duc deo tho go de tao dang cho san pham
O An Thanh, tre con lon len trong tieng cham khac, trong mui thom cua go,
nhieu em co nang khieu da xin theo hoc nghe va phu giup gia dinh tu khi con tuoi di hoc
“Moi san pham cua lang duoc lam qua rat nhieu ban tay tho, no nhu mot day chuyen “chuyen mon hoa”. Vi du de tao nen mot pho tuong hoa tiet day du phai can mot xuong xe go, mot xuong tac go, mot xuong duc cham, va cuoi cung la viec hoan thien day net ti mi" - ong Pham Dinh Ky, nguoi chu cua xuong xe go lon cua lang, cho hay.
San xuat day chuyen keo theo chuyen mon hoa. Nguoi tho o lang thuong chi hoc nghe o mot cong doan, va suot tuoi nghe ho chi tap trung lam tot cong viec ay. Duong nhu cau noi dan gian “mot nghe thi song, dong nghe thi chet” luon duoc nguoi lang An Thanh tam niem qua bao the he.
Va ngam nhung san pham tinh xao nhieu duong net phac len tu doi tay thoan thoat cua nhung nguoi tho An Thanh moi thay het net tai hoa cua nguoi dan noi day. Tu nhung mieng go tho so, khong can ban ve, chi bang cach muong tuong, nhung san pham co hon voi hoa tiet sinh dong duoc tao nen tu nhung doi tay nho nhan…
Su kheo leo cua doi tay nguoi tho
Nhung chu heo go doc dao duoc tao ra tu ban tay nguoi tho lang An Thanh
| “Rong bay, ca loi, hoa nhanh/ Nghe xua hay nho An Thanh que huong”, cau tho van duoc cac the he nguoi lang nhac nhau khi noi ve nghe moc cua que huong An Thanh. Va neu muon chiem nguong nhung manh go voi bao than sac rieng, ban co the xuoi theo quoc lo 5 Ha Noi di Hai Phong, khoang 35km de ve lang go truyen thong An Thanh. |
Thăm làng mộc An Thành
By Kinh Nghiệm Du Lịch
Chúng tôi về làng An Thành (xã Minh Đức, Mỹ Hào, Hưng Yên) trong một ngày đầu hạ. Khác với mường tượng ban đầu, một làng quê bình dị hiện lên trong tiếng chạm trổ lách cách, tiếng nói cười từ những xưởng mộc.